اولین کارگردان زن ایرانی: شهلا ریاحی، فیلم مرجان (۱۳۳۵)

شهلا ریاحی با نام اصلی قدرت‌الزمان وفادوست (زاده ۱۳۰۵ خورشیدی در تهران) بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون است. شهلا ریاحی با ساخت فیلم مرجان، اولین کارگردان زنِ سینمای ایران شد. شهلا ریاحی متولد ۱۸ شهریور ۱۳۰۵ برابر با ۸ سپتامبر ۱۹۲۶ در شهر تهران است. وی تحصیلات خود را تا سیکل ادامه داد و در سن ۱۷ سالگی بنا به خواست و راهنمایی همسرش اسماعیل ریاحی که خود از شیفتگان تئاتر بود به صحنه (تئاتر تهران) راه یافت و برای اولین بار شادروان معزالدیوان فکری در نمایشنامه‌ای به نام «سیاست هارون‌الرشید» نقش اول دختر نمایش را به او داد. او با کار سوم و چهارم در دنیای محدود تئاتر آن زمان به عنوان بازیگری محبوب و سرشناس مورد توجه قرار گرفت.

اولین فیلم دوبله فارسی: دختر فراری، اسماعیل کوشان (۱۳۲۵)

اسماعیل کوشان (زاده ۱۲۹۶ - درگذشته ١٣۶٠) فیلمنامه نویس، کارگردان، تهیه‌کننده و فیلم‌بردار اهل ایران است. وی فعالیت هنری را سال ۱۳۲۴ در استودیو سس فیلم کشور ترکیه با دوبله آغاز کرد و پس از بازگشت به ایران سال ۱۳۲۵ استودیو میترا فیلم و سال ۱۳۳۰ استودیو پارس فیلم را تأسیس کرد. از دیگر فعالیت‌های کوشان می‌توان به انتشار مجله عالم هنر و ریاست اتحادیه صنایع فیلم ملی ایران سال ۱۳۴۸ اشاره کرد.

اسماعیل کوشان ملقب به پدر سینمای ایران است و برای اولین بار یک فیلم (دختر فراری) را به زبان‌فارسی دوبله کرده است. وی برادر محمود کوشان (کارگردان و فیلمبردار) و پدر کوروش کوشان (بازیگر) و داریوش کوشان (کارگردان) است.

اولین فیلم ناطق ایرانی: دختر لر، اردشیر ایرانی (۱۳۱۲)

دختر لُر نخستین فیلم ناطق فارسی است. این فیلم در سال ۱۳۱۲ خورشیدی توسط اردشیر ایرانی در بمبئی ساخته شد. این فیلم در بین مردم با نام «جعفر و گلنار» شناخته شد.^{[نیازمند منبع]} این فیلم به صورت سیاه و سفید فیلمبرداری شده است.

این فیلم در ۳۰ آبان سال ۱۳۱۲ به روی پرده سینما «دیده‌بان» (مایاک سابق) در خیابان لاله‌زار به روی پرده رفت. اکران این فیلم موجب شکوفایی صنعت نوپای سینما در ایران شد. از جمله تناقضات موجود در فیلم، وجود لهجه غلیظ کرمانیسامی‌نژاد بود که در تضاد با شخصیت وی در فیلم که وی را از قوم لر معرفی کرده بود، قرار داشت. با این وجود به دلیل اینکه به نسبت سایر بازیگرهای فیلم که فارسی را با لهجهٔ هندی ادا می‌کردند، تماشاگران نحوه گفتار وی را پذیرفتند و مورد استقبال قرار گرفت.

اولین فیلم صامت ایرانی: آبی و رابی، اوانس اوگانیانس

اوانس اوگانیانس متولد ۱۲۷۹ یا ۱۲۸۰ به روایتی در عشق آباد، جمهوری ترکمنستان، و به روایتی در در مشهد است. وی به نام اوانس اوهانیان (Ovanes Ohanian) هم شناخته و معروف است که البته تلفظ درست نام او را بهتر نشان می‌دهد.

اوگانیانس تحصیلاتش را در رشته تجارت در تاشکند، حقوق را در عشق آباد و سینما را در مسکو انجام داد و در سال ۱۳۰۸ به همراه دخترش زما (بازیگر فیلم حاجی آقا آکتور سینما) به ایران مهاجرت کرد در سال۱۳۰۹ مدرسهٔ آرتیستی سینما را که اولین مدرسهٔ سینمایی در ایران بود با نام پرورشگاه آرتیستی سینما را در تهران تأسیس کرد و در همین سال به عنوان نویسنده، کارگردان، بازیگر و تدوینگر اولین فیلم تاریخ سینمای ایران را به نام آبی و رابی را در هند پدیدآورد.

اولین سینمای ایرانی: گراند سینما (۱۳۰۵)

گراند هتل قدیمی‌ترین هتل ایران و از آثار معماری اواخر دوره قاجاریه است. این هتل بدست یک مهاجر قفقازی به نام باقر خان به مساحت ۱۳۰۰ متر مربع در خیابان لاله‌زار جنوبی ساخته شد. الگوی پذیرایی در این هتل، از روش پذیرایی در هتل‌های اروپایی الهام گرفته شده بود.

گراند هتل در خیابان لاله‌زار تهران، محل اجرای نمایش‌نامه‌های میرزاده عشقی، شعرخوانی‌های عارف قزوینی و اجراهای قمرالملوک وزیری و روح‌انگیز بود. پیش از گراند هتل، اتباع خارجی که به ایران سفر می‌کردند جهت اقامت به سفارت‌خانه‌های کشور متبوع خود می‌رفتند یا به بعضی از خانه‌های شمال تهران که به پانسیون تبدیل شده بودند مراجعه می‌کردند

میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی نخستین فیلم‌بردار ایرانی

میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی نخستین فیلم‌بردار ایرانی متولد مرداد ۱۲۵۳ در تهران و متوفی به سال ۱۲۹۴ در چابکسر قزوین است. وی پسر میرزا احمد صنیع‌السلطنه (عکاس‌باشی دربار ناصرالدین شاه) بود. دربارهٔ صنیع‌السلطنه روایت شده که بدون اجازهٔ ناصرالدین شاه با معیرالممالک به اروپا سفر کرد و شاه به هر دو غضب کرده‌است. معیرالممالک بازگشت؛ ولی صنیع‌السلطنه حدود ۱۰ سال در اروپا ماند و پسرش میرزا ابراهیم‌خان از ۱۴سالگی در پاریس به تحصیل عکاسی گراورسازی و عکاسی روی چینی پرداخت. زمانی که ناصرالدین شاه به پدرش رخصت بازگشت به ایران را داد، او نیز همراه پدر به تهران آمد.

نخستین دستگاه سینماتوگراف

با ورود نخستین دوربین فیلم‌برداری در زمان مظفرالدین‌شاه و ورود آن به ایران آغاز می‌شود. نخستین فیلم صدادار فارسی، فیلم دختر لر بود که در سال ۱۳۱۲ خورشیدی توسط اردشیر ایرانی ساخته شد. ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران در سال ۱۲۷۹ هجری خورشیدی توسط مظفرالدین شاه سر آغازی برای سینمای ایران به حساب می‌آید.

نخستین سالن سینمای ایران در سال ۱۲۷۹ (۵ سال پس از اختراع جهانی آن توسط برادران لومیر) با نام «سینما سولی» که توسط کاتولیک‌ها در شهر تبریز تأسیس شده بود، آغاز به کار کرد؛ اما به دلیل عدم دسترسی به فیلم‌های جدید، در سال ۱۲۹۵ تعطیل شد.

تا سال ۱۳۰۹ هیچ فیلم ایرانی ساخته نشد و اندک سینماهای تأسیس شده به نمایش فیلم‌های غربی که در مواردی زیرنویس فارسی داشتند می‌پرداختند. نخستین فیلم بلند سینمایی ایران به نام آبی و رابی در سال ۱۳۰۹ توسط اوانس اوگانیانسساخته شد.

مشاهده اولین فیلم ضبط شده